• Algemeen
• 1 december 2021
• Door Redactie

Tentoonstelling en première documentaire ‘Hijman waar ben je!’

DALFSEN - Tentoonstelling Oorlog en Vrijheid en film over de onderduikperiode van joodse jongen in Dalfsen

Hoofdpersoon Hijman Gans (91) kon er zelf helaas niet bij zijn, bij het vertonen van ‘zijn’ documentaire. Al meerdere keren was de officiële opening uitgesteld vanwege coronamaatregelen. Maar donderdagmiddag lukte het dan toch op de valreep, in kulturhus De Spil in Nieuwleusen: de opening van tentoonstelling Oorlog en Vrijheid en de première van de documentaire ’Hijman waar ben je!’

Boek ‘Hijman waar ben je!’

Het balletje kwam aan het rollen toen Anke Bruggeman, voormalige directeur van bibliotheek Dalfsen-Nieuwleusen het boek ‘Hijman waar ben je!’ van auteur Frans Hermans tegenkwam in de boekwinkel. Ze werd geraakt door het verhaal: een kernachtige jongensroman, geschreven vanuit een 13-jarige Amsterdamse jongen, die drie keer op miraculeuze wijze is ontsnapt aan de dood. Bruggeman kocht een aantal boeken en in gesprek met Nieuwleuser kunstenaar Max Timmerman kwamen ze samen op het idee van een documentaire over het boek. Timmerman kende weer documentairemaker Siert van den Berg. De 13-jarige scholiere Kristy van den Hoogen interviewde Gans. Op één dag trok het nieuw gevormde team naar Maastricht, de woonplaats van Gans, om opnames te maken.

DNA van Dalfsen

“Ondanks dat we elkaar helemaal niet kenden, waren we een hartstikke leuk team,” zegt Bruggeman. Het geheel paste mooi in het project DNA van Dalfsen. “Wat je eruit kunt leren, is medemenselijkheid. Dat wordt door de documentaire mooi gepresenteerd en getoond,” aldus Bruggeman. Het idee werd steeds meer uitgewerkt, door er een tentoonstelling aan te koppelen waaraan leerlingen van alle basisscholen en voortgezet onderwijs in Nieuwleusen meewerkten. Bovendien leverden professionele kunstenaars kunstwerken aan. Bijzonder is om te zien hoe beide doelgroepen het onderwerp ‘oorlog en vrijheid’ op andere wijze verbeelden.

Foto's: interviewster Kristy van den Hoogen, Hijman Gans, opening tentoonstelling Oorlog en Vrijheid, Anke Bruggeman en schrijver Frans Hermans.

Klik op de afbeelding voor een vergroting.

Kleinkinderen Laarman

Een aantal kleinkinderen van Frederik Jan Laarman uit Dalmsholte, waar Gans op boerderij Kasteelerweerd was ondergedoken van 1943 tot de bevrijding, was aanwezig bij de presentatie. “Als mijn grootouders het gevaar hadden geweten dat zij liepen met het verbergen van Hijman, weet ik niet of ze het hadden gedaan,” zegt kleinzoon Jan Laarman uit Dalmsholte. Mensen die joden verborgen, liepen groot risico om hetzelfde lot te ondergaan. Het gezin Laarman telde vijf kinderen en Heiman vormde als zesde in die periode onderdeel van het gezin. Hij hielp gewoon mee op de boerderij: “Ik kreeg een overal en klompen aan en had meer met varkens dan met mensen,” zegt hij in de documentaire. Jan Laarman is zelf van na de oorlog en heeft de onderduikperiode van Heiman dus niet meegemaakt.

Contact bleef

“Maar het boek is voor mij wel heel herkenbaar, ik heb vele verhalen gehoord over die tijd.” Na de oorlog had de familie nog regelmatig contact met Hijman, hij was er ook altijd bij met festiviteiten in de familie, aldus Jan. Alleen oom Henk uit het toenmalige gezin Laarman leeft nog, is ruim in de negentig en woont in Gelderland. Hij had ook graag bij de presentatie willen zijn, maar durfde het niet aan. In het onderduikgezin sprak men altijd van grote Henk (Laarman) en kleine Henk (Heiman werd Henk Spree genoemd in zijn onderduiktijd). Beide ‘Henken’ trokken veel met elkaar op, al was er ook wel wat rivaliteit. Heiman was een echte charmeur die de show stal en mensen om hun vinger wond, een stadsjongen tussen de boerenjongens, die toch wat verlegener waren.

Na WO2

Na de oorlog vertrok Gans weer naar Amsterdam. Zijn ouders waren vermoord in concentratiekamp Sobibor, alleen zijn tante Betsie heeft Auschwitz overleefd. Hijman ging nog naar de HBS, maar dat was niet zo’n succes. Hij ging in zaken en richtte de Gako herenmodezaken op. Tegenwoordig woont hij in Maastricht.

De tentoonstelling Oorlog en Vrede is tot eind december te zien in kulturhus De Spil in Nieuwleusen.