• Algemeen
• 30 april 2025
• Door Redactie

Van keu tot cultuuromslag

DALFSEN - Het is woensdagochtend, een uur of tien. Er lopen al heel wat mensen rond in De Trefkoele, het dorpshuis van Dalfsen. Achter de boekenkasten van de bieb klinkt een tikkend geluid van keuen tegen biljartballen. Het mengt zich met gerinkel van lepeltjes tegen kopjes koffie en geklets over koetjes en kalfjes.

Eén ding valt op: tussen de mannen met grijze haren, gefronste wenkbrauwen en geconcentreerde blikken staat ook een vrouw. Gekleed in kleurrijke kleding en half gebogen over de tafel is Korrie van den Ende (70) bezig met een potje biljart. In een sport waar slechts 6 procent van de deelnemers vrouw is, springt haar aanwezigheid des te meer in het oog.

Een oude liefde herontdekt

"Wat vond ik nou écht leuk om te doen vroeger?" Het is een jaar of drie geleden als deze vraag door Korries hoofd spookt. Ze is met pensioen en heeft ineens tijd over. Ze denkt terug aan haar studententijd in Nijmegen. Ze kijkt schuin omhoog, in haar ogen verschijnt een twinkeling en ze glimlacht. Biljarten. Ja, dát vond ze leuk om te doen. In haar hoofd duiken de herinneringen aan de vrouwelijke studenten biljartclub op.  

Korrie besluit meteen actie te ondernemen. Waar zou haar oude keu toch gebleven zijn? Ze speurt haar huis af en vindt hem. Ze veegt het laagje stof eraf, alsof ze daarmee ook een stukje van zichzelf terugvindt. De volgende stap: een biljartclub zoeken. Ze zoekt op internet en stuit op een bericht van biljartclub De Trefkoele in Dalfsen. “Open voor vrouwen!”, leest ze verbaasd. Dat ze dat zo expliciet benoemen is voor haar doorslaggevend. Hier wil ze naartoe.

Haar plekje vinden

Ze neemt contact op en even later is het al zover. Ze gaat voor het eerst naar de biljartclub. Vol enthousiasme loopt ze door de draaideuren het dorpshuis binnen. Ze hoort het vertrouwde geluid van ballen die zachtjes tegen elkaar tikken. Ze volgt het geluid tot ze drie biljarttafels en een aantal mannen ziet. De ruimte ademt concentratie. Als ze ziet hoe de mannen zich in allerlei lastige houdingen wringen om hun keu in de juiste positie te krijgen, begint ze toch nerveus te worden. Ze heeft het al een flinke tijd niet meer gedaan, maar ze wil wel bewijzen dat ze het kan.

Terwijl ze zich opmaakt voor haar eerste stoot, flitsen herinneringen aan vroeger door haar hoofd. Aan die keer in het café met haar mannelijke vrienden. Voordat ze op de tafel mag spelen, moet ze laten zien dat ze het wel kan. Haar vrienden hoeven dit niet te doen. Maar als ze vervolgens achter elkaar drie caramboles maakt, weet de barkeeper niet waar hij het zoeken moet.

Nu, tientallen jaren later, is het niet veel anders. Ze voelt diezelfde mengeling van bewijsdrang en vastberadenheid. Ze is nog onzeker, maar wel vastbesloten om haar plek op het groene laken op te eisen. Wat begint als een zoektocht naar zingeving na het werkzame leven, groeit al snel uit tot een ontdekkingstocht om een plek te veroveren in een door mannen gedomineerde sport.

Kroegcultuur

Als Korrie probeert te begrijpen waarom het zo lastig is voor vrouwen om de biljartwereld binnen te treden, denkt ze aan de oorsprong van biljarten als kroegcultuur. Vroeger speelden mannen in cafés, terwijl vrouwen thuisbleven. Ze denkt dat biljarten hierdoor wordt gezien als een mannelijke activiteit. In de club ziet Korrie ook dat veel van de mannen al vanaf hun zestiende spelen, wat betekent dat ze nu al zo’n vijftig of zestig jaar ervaring hebben. Ze hebben een flinke voorsprong op iemand zoals Korrie, die alleen tijdens haar studententijd en nu tijdens haar pensioen heeft gebiljart. Nu cafés hun biljarttafels steeds vaker weghalen, hoopt ze dat er ruimte komt voor een nieuwe cultuur.

Het balletje gaat rollen

Twee jaren gaan voorbij waarin Korrie als enige vrouw tussen de mannen speelt. Ze staat haar mannetje wel, maar toch mist ze vrouwelijk gezelschap: zowel voor de sfeer van een gemengde groep als voor de mentale steun. Ze heeft al een aantal pogingen gedaan om haar vriendinnen te enthousiasmeren. Ze komen nieuwsgierig kijken en vinden het leuk voor een keer, maar daar blijft het ook bij. Ze willen niet lid worden van de club.

Totdat Korrie haar goede vriendin Tineke meevraagt. Tineke is meteen enthousiast en neemt de oude keu van haar vader mee. Die ochtend verandert er iets. Met de komst van Tineke volgen er meerdere vrouwen. Er komt beweging in. Ook de biljartclub ziet het effect. Via Dalfsennet, het lokale nieuwsmedium, organiseren ze een speciale les voor vrouwen. Acht vrouwen komen opdagen. Deze ontwikkelingen resulteren er in dat er op dit moment zes vrouwen lid zijn van de biljartclub. Langzaam verandert de sfeer in biljartclub De Trefkoele.

Gewend maar nog altijd verdeeld

Met iedere nieuwe vrouw die zich bij de biljartclub aansluit, verandert de sfeer een beetje. Er worden gesprekken gevoerd en er klinken kreten van aanmoediging. Ook de mannen beginnen langzaam te wennen aan de vrouwen. Waar Korrie eerder nog aarzelde bij binnenkomst, bang om met haar vrolijke 'hallo allemaal!' de serieuze stilte te verstoren, voelt ze zich nu welkom. Er wordt door de mannen en vrouwen samen in een kringetje koffie gedronken en gekletst. Daarnaast coachen de mannen de vrouwen als ze zien dat ze er niet uitkomen. "Als je de bal aan de rechterkant heel dun raakt, moet het lukken”, zegt een man dan bijvoorbeeld tegen een van de vrouwen.

Toch blijft er onder die gezellige laag een stille scheidslijn bestaan. Vaak klonteren de vrouwen vanzelf samen aan één biljarttafel, terwijl de mannen aan de tafels ernaast samenkomen. Tijdens de competitiewedstrijden is de scheiding nog duidelijker: dan stapt Korrie als enige vrouw de arena van mannen binnen.

Een rolmodel zonder het te weten

Korrie komt tot op de dag van vandaag elke woensdagochtend naar het dorpshuis om te biljarten. Niet om veel punten te scoren of te winnen, maar omdat ze ervan geniet. Na ruim drie jaar zegt ze nog steeds dat ze niet goed is in biljarten. Of dat echt zo is of dat ze zich indekt door onzekerheid, blijft in het midden. Maar het allerbelangrijkste is dat ze aanwezig is. Dat ze speelt. Dat ze laat zien dat het kan.

Wat begint als Korries persoonlijke hobby, groeit uit tot iets groters: het stereotype beeld van biljart als mannensport doorbreken. Ook al is het niet Korries eerste intentie geweest, ze vindt het toch heel leuk dat er meer vrouwen bij zijn gekomen. Voorbijgangers zien het ook. Soms kijkt er een vrouw nieuwsgierig de zaal in. Dan lacht Korrie en zegt ze: "Kom vooral meedoen. Je hoeft nog niets te kunnen." Dat maakt Korrie, zonder dat ze het zelf hardop durft te zeggen, tot een rolmodel.

Kleine revolutie

Korrie is blij dat er inmiddels meer vrouwen lid zijn. Natuurlijk hoopt ze dat er in de toekomst ook gemengd wordt gespeeld en dat er meer vrouwen meedoen in de competitie, maar ze weet: zulke dingen kosten tijd. Voor nu is ze tevreden. In Dalfsen is in ieder geval een stap gezet. Op woensdagochtend, met haar keu in de hand en een kop koffie binnen bereik, voelt ze zich helemaal op haar plek. En misschien begint emancipatie wel precies zo.
 

Dit artikel is geschreven door Floor Deen, student journalistiek in Zwolle.