• Algemeen
• 1 november 2023
• Door Redactie

Belangstelling voor verdwenen schilderingen in St. Cyriacuskerk Dalfsen

DALFSEN - Er komt een boek uit over schilder Jacob Ydema die kerkschilderingen aanbracht in de RK kerk in Dalfsen in 1942. De Dalfser schilderingen verdwenen in 1963 onder een laag witte verf.

De verdwenen muurschilderingen in de katholieke Sint Cyriacuskerk in Dalfsen zijn onlangs in weer in het nieuws gekomen. Schilder Jacob Ydema bracht de kerkschilderingen in 1942 aan, maar ze verdwenen in 1963 onder een laag witte verf. Binnenkort verschijnt een lijvig boek over de schilder van deze kerkschilderingen: Jacob Ydema, Life and work. Voor het boek zijn alle muurschilderingen geïnventariseerd die deze schilder heeft gemaakt. 

Verdwenen kerkschilderingen

De katholieke St. Cyriacuskerk in Dalfsen is een stijlvol gebouw, bekend bij de inwoners van Dalfsen vanwege zijn herkenbare aanwezigheid in het dorpsbeeld. De kerkschildingen in het interieur zijn nu verdwenen. Maar oudere dorpsgenoten zullen zich die schilderingen nog herinneren. De kerk dateert uit 1939. Drie jaar later gaf het parochiebestuur opdracht aan de Friese kunstschilder Jacob Ydema om in de kerk muurschilderingen aan te brengen, met Bijbelse voorstellingen. Het was een grote opdracht: onder de gewelven zijn grote muurvlakken en die zijn alle van schilderingen voorzien. Zelfs in de sacristie werden voorstellingen aangebracht, uit de Bijbel en wellicht ook afbeeldingen van de patroonheilige van Dalfsen, de martelaar Cyriacus (303).

Nieuwe stijl Ydema

Ydema (1901-1990) werkte van mei tot november 1942 in de kerk. De kerkschilderingen hebben een kentering betekend voor zijn artistieke ontwikkeling. Ydema staat bekend als en van de belangrijkste vertegenwoordigers van het zogenaamde Barok expressionisme in het Nederland van de 20ste eeuw. Maar voor de periode van de opdracht in Dalfsen geldt, dat hij een nieuwe, rijpere stijl hanteerde. De barokke vormen maakten plaats voor een verstilde vormentaal, intiemer en met verdiepte emotie. Dit is wel heel duidelijk als de kerkschilderingen in de katholieke kerk in Balk, aangebracht in 1941, vergeleken worden met de schilderingen in dezelfde kerk uit 1943. Daartussen zit de opdracht in Dalfsen. Voor de geschiedenis van de Nederlandse kerkschilderkunst is het belang van Dalfsen daarmee duidelijk: hoe zagen de schilderingen in Dalfsen er precies uit? Kunnen we conclusies verbinden aan de schilderingen in de St. Cyriacus, voor het werk van Ydema in het bijzonder maar ook voor de Nederlandse kunstgeschiedenis in het algemeen?

Werk ondergeschilderd

Uit het overzicht blijkt hoe de stijl van zijn werk veranderde tussen 1936 en 1957, toen hij voor het laatst een kerk in de Verenigde Staten van muurschilderingen en gebrandschilderde ramen voorzag. Uit dit overzicht blijkt ook dat de schilderingen in Dalfsen een keerpunt markeerden. De schilderingen zijn in 1963 verdwenen onder een laag witte verf. In zijn Parochieboek over de kerk in Dalfsen (2016) drukte Ben Kloosterman zijn spijt uit over het verdwijnen van de prachtige schilderingen . Hij noteerde dat deze waren verwijderd vanwege vochtproblemen. Dat kan hebben meegespeeld. Maar belangrijker zal de culturele crisis van de jaren ‘60 zijn geweest. De schilderingen werden waarschijnlijk gezien als geloofsuitingen die inmiddels niet meer of anders werden gewaardeerd. Nu, zes decennia later, wordt daar heel anders tegen aangekeken. Met het verstrijken van de tijd is men zich bewust van het belang van de cultuurschatten uit de eerste helft van de 20ste eeuw in Nederlandse kerken. Twee kerken (St. Nicolaasga en Barger-Oosterveld) zijn specifiek van de slopershamer gered, juist vanwege de schilderingen en gebrandschilderde ramen van Jacob Ydema. Voor Dalfsen rijst de vraag, of de witte verf verwijderd kan worden en - als daar draagvlak voor is - of daar subsidie voor beschikbaar zal zijn. Voor een beoordeling van de vraag of de R.K. kerk in Dalfsen haar grootste cultuurschat kan terugkrijgen, is een goed beeld van de verloren schilderingen nodig. Helaas zijn er geen goede foto s bekend van de schilderingen. De beeldbank van Dalfsen bevat alleen vage foto s. We kunnen ons overigens wel een voorstelling maken van de schilderingen in de St. Cyriacuskerk. In 1949 bijvoorbeeld werden vergelijkbare muurvlakken in de Antonius van Paduakerk te Nieuw-Dijk op eenzelfde wijze beschilderd als in Dalfsen.

Boekpresentatie

Op zaterdag 25 november om 11.00 uur wordt het boek Jacob Ydema, Life and work gepresenteerd met een viering in de St. Nicolaaskerk te St. Nicolaasga. Dan volgt een korte inleiding van de kunsthistoricus Prof. Sible de Blaauw. Het eerst exemplaar boek wordt daarna aangeboden aan Mgr Adriaan van Luyn, oud-bisschop van Rotterdam. Het boek is in levendige teksten geschreven, in het Engels om het werk van Ydema ook internationaal te introduceren. De vele, grote reproducties in full colour geven een indruk van het belang van de schilderingen in Dalfsen. Voor de boekpresentatie zijn belangstellenden van harte welkom.

Jacob Ydema, Life and Work, door Onno Ydema, met voorwoord van Prof. dr. S.L. de Blaauw, Leiden Art Publishers, Leiden 2023, ISBN 978-90-9037674-5. 400 pp., 330 x 265 mm, 450 afbeeldingen in full colour, met o.a. biografie, kaart van locaties en time table. Detailhandelsprijs EUR 49,50. https://leidenartpublishers.nl/nl/